Lęk
Wspólną, zasadniczą cechą Zaburzeń lękowych (nerwicowych) jest nadmierny strach i lęk oraz związane z nimi zmiany zachowania.
Strach jest to emocjonalna reakcja na rzeczywiste, wyobrażone, bezpośrednie i aktualne zagrożenie.
Lęk jest to antycypacja zagrożenia mającego nastąpić w przyszłości.
Obydwa te stany częściowo się pokrywają, ale są też między nimi ważne różnice. Strach częściej łączy się ze wzmożeniem pobudzenia wegetatywnego (niezbędnego do walki i ucieczki), z myślami o bezpośrednim zagrożeniu i zachowaniem ucieczkowym. Lęk częściej łączy się z napięciem mięśniowym i wzmożeniem czujności (co jest wyrazem przygotowania do przyszłych zagrożeń), a także z zachowaniem ostrożnym lub unikowym. Niekiedy dominujące zachowanie unikowe pozwala zredukować poziom strachu i lęku.
Zaburzenia lękowe (nerwicowe) mogą powodować, że osoby cierpiące na nie starają się unikać sytuacji, które wywołują lub pogarszają ich objawy. Może to mieć wpływ na ich wydajność w pracy, szkole oraz relacje osobiste. Ogólnie rzecz biorąc, aby zdiagnozować zaburzenie lękowe, strach lub lęk muszą:
- być nieproporcjonalne do sytuacji lub nieodpowiednie do wieku
- utrudniać normalne funkcjonowanie
Istnieje kilka rodzajów zaburzeń lękowych, w tym Uogólnione zaburzenie lękowe, Zaburzenie lękowe z napadami lęku panicznego, Fobie specyficzne, Agorafobia i Zaburzenie lęku społecznego.
Rodzaje zaburzeń lękowych
Uogólnione zaburzenie lękowe
Zasadniczymi cechami Uogólnionego zaburzenia lękowego są nadmierne obawy (oczekiwanie pełne niepokoju) i lęk, utrzymujące się przez większość dni w okresie co najmniej 6 miesięcy, które dotyczą wielu różnych zdarzeń i aktywności. Towarzyszą im objawy fizyczne, takie jak poczucie spięcia lub napięcia lub bycia na granicy wytrzymałości, łatwe męczenie się, trudności w koncentrowaniu się lub poczucie pustki w głowie, drażliwość, zwiększone napięcie mięśni, zaburzenia snu – trudności z zasypianiem lub wybudzanie się albo niesatysfakcjonujący sen. Osoba doświadczająca Uogólnionego zaburzenia lękowego ma trudności z opanowaniem obaw i uwolnieniem się od budzących obawy myśli, które zakłócają jej uwagę podczas wykonywania codziennych zadań. Obawy często wiążą się z codziennymi zwykłymi okolicznościami życiowymi, dotyczącymi takich sfer, jak odpowiedzialność zawodowa, stan zdrowia i finansów, zdrowie członków rodziny, niepowodzenia dzieci lub kwestie o małym znaczeniu np. wykonywanie porządków domowych, spóźnienie się na spotkanie.
Zaburzenie lękowe z napadami lęku panicznego
Podstawowym objawem Zaburzenia lękowego z napadami lęku panicznego są nawracające i nieoczekiwane napady paniki. Napad paniki jest nagły przypływ intensywnego lęku lub dyskomfortu, który osiąga kulminację w ciągu minut i podczas którego występują 4 (lub więcej) spośród wymienionych objawów:
- Uczucie silnego, nierównego lub przyspieszonego bicia serca
- Pocenie się
- Drżenie lub trzęsienie się
- Uczucie spłycenia oddechu lub duszności
- Ból lub dyskomfort w klatce piersiowej
- Nudności lub ból brzucha
- Zawroty głowy, niepewność, poczucie zbliżającego się omdlenia, zasłabnięcia
- Dreszcze lub uczucie gorąca
- Parestezje – drętwienie lub mrowienie
- Derealizacja – poczucie odrealnienia lub depersonalizacja – poczucie bycia „obok” samego siebie.
- Obawa przed utratą kontroli, „szaleństwem”
- Poczucie nadchodzącej śmierci
Ponieważ objawy są tak poważne, wiele osób doświadczających napadu paniki może sądzić, że ma zawał serca lub inną zagrażającą życiu chorobę. Często udają się na SOR i szukają pomocy u lekarzy różnych specjalności.
Fobie, fobia specyficzna
Fobia specyficzna to nadmierny i uporczywy strach lub lęk przed określonym przedmiotem, sytuacją lub czynnością, która na ogół nie jest szkodliwa. Osoby doświadczające fobii są świadome, że ich strach jest nadmierny i niewspółmierny do zagrożenia, ale nie mogą go przezwyciężyć, aktywnie unikają więc sytuacji lub przedmiotów wzbudzających silny strach lub lęk. Przykładami fobii specyficznych są lęk przed wystąpieniami publicznymi, lataniem samolotem, wysokości, zwierząt, zastrzyków, burzy, wody.
Agorafobia
Agorafobia to wyraźny bądź intensywny lęk przed znalezieniem się w sytuacjach, w których ucieczka może być trudna lub krępująca, albo pomoc może być niedostępna w przypadku wystąpienia napadów paniki. Lub innych upośledzających albo zawstydzających objawów. Osoba z agorafobią doświadcza tego lęku w dwóch lub więcej z następujących sytuacji:
- Korzystanie z publicznych środków komunikacji (np. samochodów, autobusów, pociągów, statków, samolotów).
- Przebywanie na otwartych przestrzeniach (np. na placach parkingowych, dużych sklepach, mostach).
- Przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach (np.. sklepach, teatrach, kinach
- Stanie w kolejce lub przebywanie w tłumie
- Samotne przebywanie poza domem
Osoba z agorafobią aktywnie unika wywołujących lęk sytuacji lub potrzebuje osoby towarzyszącej aby im podołać. Nieleczona agorafobia może stać się tak poważna, że dana osoba może nie być w stanie sama wyjść z domu.
Zaburzenie lęku społecznego (Fobia społeczna)
Fobia społeczna to znaczny lęk lub niepokój związany z jedną lub kilkoma sytuacjami społecznymi, w których doświadczająca fobii osoba jest narażona na ocenę innych osób. Wśród przykładów można wymienić wszelkie sytuacje, w których dochodzi do interakcji międzyludzkich. Osoby z tym zaburzeniem będą starały się unikać tych sytuacji lub znosić je z wielkim niepokojem a ich obawy dotyczą bycia zawstydzonym, upokorzonym, odrzuconym lub pogardzonym w interakcjach społecznych Typowymi przykładami są skrajny lęk przed wystąpieniami publicznymi, poznawaniem nowych ludzi lub jedzeniem/piciem w miejscach publicznych.
Leczenie
W terapii Zaburzeń lękowych (nerwicowych) stosuje się dwa rodzaje leczenia: psychoterapię oraz farmakoterapię. Psychoterapia może pomóc osobie chorej nauczyć się innego sposobu myślenia, reagowania i zachowania, aby zmniejszyć lęk. Najczęściej stosowanymi lekami są leki przeciwlękowe (zwykle przepisywane tylko na krótki okres czasu) i leki przeciwdepresyjne. Beta-blokery, stosowane w chorobach serca, są czasami stosowane do kontrolowania fizycznych objawów lęku.
psychiatry.org
Aleksandra jest 27 letnią atrakcyjną młodą kobietą, na pierwszą wizytę przychodzi ubrana bardzo stylowo i kiedy tylko zajmuje miejsce wybucha głośnym płaczem. „Tracę głowę. Nie mogę jeść, nie mogę spać, jestem w ciągłym stanie paniki. Nie jestem nawet pewna, czy pamiętam, jak to jest być normalną”. Niepewnie wyciąga chusteczkę z pudełka obok siebie i drżącymi rękami wyciera oczy. Wyjaśnia, że zawsze była bardzo wrażliwa i „zamartwiająca się”, ale w ciągu ostatnich kilku lat jej zamartwianie się przerodziło się w nieustający lęk, co ma negatywny wpływ na prawie każdą dziedzinę jej życia. Ma problemy z zasypianiem a kiedy zaśnie jej sen jest płytki i niespokojny, często budzi się przed budzikiem i nie jest już w stanie ponownie zasnąć. Schudła, choć nie jest pewna jak bardzo, większość jedzenia uważa za nieapetyczną. „Moje myśli, że zdarzy się najgorszy scenariusz po prostu przychodzą i nie mogę się ich pozbyć, jestem wyczerpana tym ciągłym myśleniem, chronicznym zamartwianiem się i lękiem”. Aleksandra ma także problemy z produktywnością w pracy i twierdzi, że spotkania towarzyskie są „prawie niemożliwe”. „Kto by ze mną wytrzymał? Jestem kłębkiem nerwów.”
Matka Oli już w dzieciństwie zauważyła u córki nadmierną wrażliwość i skłonność do zamartwiania się, zaprowadziła ją wówczas do psychologa, do którego zgłaszała potem się raz w tygodniu przez kilka miesięcy. Od tamtej pory nie szukała jednak pomocy w leczeniu lęku i nigdy nie przyjmowała leków. Postanawiamy rozpocząć terapię farmakologiczną, która pomoże zmniejszyć lęk i niepokój, poprawi sen i spowolni napływ myśli, które nieustannie ją bombardują. Zalecono także podjęcie terapii psychologicznej. Dwa miesiące po wdrożeniu leczenia Aleksandra donosi, że jest o wiele spokojniejsza, sypia 8 godzin na dobę, zasypia szybko, apetyt jej dopisuje a jedzenie znowu sprawia jej przyjemność i, co dla niej najbardziej istotne, mówi: „Mój umysł jest wreszcie wyciszony. Moje myśli nie atakują mnie i wreszcie znów czuję się sobą”.